Aleksander Borodin „KNIAŹ IGOR”

W ramach Sopockiego Festiwlu Operowego Bałtycka Agencja Artystyczna BART ma zaszczyt zaprosić 6 sierpnia 2004 r. godz. 20.00 do Opery Leśnej w Sopocie na operę Aleksandra Borodina w wykonaniu Opery Białoruskiej Teatru Narodowego „KNIAŹ IGOR”. KNIAŹ IGOR Opera w 4 aktach z prologiem; libretto: kompozytor. Prapremiera: Petersburg 23.X.1890. Premiera polska: Poznań 1935 r. Osoby: Igor Światosławowicz, kniaź nowogrodzko – siewierski – baryton Jarosławna, jego żona – sopran Włodzimierz, syn Igora z pierwszego małżeństwa – tenor Włodzimierz, książę halicki, brat Jarosławny – bas Kończak, Chan połowiecki – bas Kończakówna, jego córka – mezzosopran Owłur, Połowiec – tenor Skuła i Jeroszkin, wędrowni grajkowie – tenor i bas Chan Gzak – rola niema Bojarzy, wojownicy ruscy i połowieccy, dziewczęta, lud Ruś, koniec XII w. Kniaź Igor wyrusza na wyprawę przeciw koczowniczym plemionom Połowców. Swój gród Putywl i żonę, księżnę Jarosławnę, zostawia pod opieką brata Jarosławny, księcia halickiego Włodzimierza. Halicki okazuje się jednak hulaką, dążącym do przejęcia władzy nad Putywlem. Zwłaszcza po tym, jak nadeszły wieści, że wojska Igora zostały rozbite, a on sam wraz z synem dostał się do niewoli. Jarosławna przygotowuje gród do obrony. Tymczasem w obozie Połowców syn Igora, Włodzimierz, zakochuje się w córce Kończaka – chana Połowieckiego. Mimo, że Kończak traktuje Igora bardziej jak gościa niż jeńca, Igor decyduje się na ucieczkę. U Połowców zostaje Włodzimierz, którego Kończak przyjmuje na swego zięcia. Igor szczęśliwie dociera do Putywla witany radośnie przez żonę i lud. OPERA BIAŁORUSKA TEATR NARODOWY 25 maja 1933 roku uznawany jest za dzień narodzin pierwszej, stale działającej sceny operowej na Białorusi. Wtedy to miłośnicy opery w Mińsku mieli sposobność wysłuchania Carmen Bizeta, pierwszej inscenizacji w wykonaniu Białoruskiej Opery Państwowej i Teatru Baletowego. Znakomicie obsadzonej, na czele z Larysą Aleksandrowską, która miała stać się wkrótce pierwszą gwiazdą owej sceny. Jej kierownictwo, zarówno dyrygenckie, jak i ogólne, objął utalentowany muzyk Ilia Gitgharts. W 1996 roku, z Wielkiej Opery Państwowej i Teatru Baletowego wyodrębniono dwie instytucje, dziś funkcjonujące niezależnie od siebie: Teatr Narodowy – Operę oraz Narodowy Teatr Baletowy. Początkowo występy odbywały się na deskach Teatru Janka Kupały, aż do 10 marca 1939, kiedy to podczas wieczoru otwarcia nowego, okazałego gmachu, zaprojektowanego przez architekta Ilię Lanhbarda, wystawiono Michasa Podhornego Jewgienija Tikockiego. Czerwiec 1940 roku ujrzał triumf młodego zespołu na trwającym dziesięć dni Festiwalu Sztuki Białoruskiej w Moskwie, gdzie śpiewacy znaleźli uznanie za swoje role w trzech białoruskich operach. Oprócz Michasa Podhornego dotyczyło to W lasach Polesia Bogatyriewa i Kwiata szczęśliwości Turenkowa. I choć działalność Opery Białoruskiej przerwała na kilka miesięcy okupacja hitlerowska, w 1942 wznowiono ją w Niżnym Nowogrodzie. Kiedy Mińsk został wyzwolony, ta szacowna instytucja wróciła w domowe „pielesze”, by już w grudniu 1944 roku zainaugurować sezon premierą Alesii Tikockiego. Od samego początku jej ufundowania, główną troską białoruskich twórców było promowanie dzieł opery narodowej. Współpraca z białoruskimi kompozytorami doprowadziła do powstania tak olśniewających produkcji jak Nadieżda Durowa Anatolija Bogatyriewa, Gwiazda Wenus i nowa ziemia Jury Semeniaki, Stara legenda Dimitrija Smolskiego, Giordano Bruno Siergieja Kortesa, Ścieżka życia Heinrych Vaghnera czy Książę Navahradaku Andreja Bondarenki. Dzikie polowanie króla Stasia Władymira Sołtana, Mistrz i Małgorzata Jewgienija Glebowa oraz Wizyta pani Siergieja Kortesa nadal pozostaja na liście repertuarowej. Lecz to europejska i rosyjska klasyka operowa stanowi chleb powszedni repertuarów teatralnych. W byłym Związku Radzieckim Opera Białoruska jako pierwsza wystawiła Straszny dwór Moniuszki, Oresteę Taniejewa, a także Maddalenę Prokofiewa. Wśród tych nielicznych, którzy „odkurzyli” dorobek Richarda Straussa dla publiczności, była również Opera Białoruska Teatr Narodowy. Poza tym wiele wysiłku włożono w organizację Otella i Don Carlo Verdiego, Lohengrina Wagnera, Czarodziejskiego fletu Mozarta, Les Contes d’Hoffman Offenbacha, Sadko i Golden Cockerel Rimskiego – Korsakowa, Borysa Godunowa oraz Khovanshchina Musorgskiego, a także Wojny i pokoju Prokofiewa. Niektóre z kompozycji są zresztą grane do dnia dzisiejszego. Opera Białoruska miała natenczas reputację jednej z najbardziej fascynujących, prestiżowych i wybitnych scen operowych na obszarze ZSRR. Niejednokrotnie jej zespół pojawiał się na deskach Teatru Bolszoj, najbardziej prestiżowej sceny tego kraju. Po bezprecedensowym sukcesie tournee w 1964 roku, w uznaniu najwyższych artystycznych osiągnięć artystów Opery, rząd radziecki nadał jej honorowy tytuł „akademicka”. Pod batutą tak znakomitych dyrygentów jak Ilia Gitgharts, Lew Lubimow, Jarosław Wosczak, Tatiana Kołomicewa, Władymir Moszenski czy też Giennadij Prowatorow instytucja ta posiadała zdolność do utrzymywania najwyższych standardów. Dyrektorzy Ilia Szlepianow, Dimitrij Smolicz, Siemion Stein oraz Margarita Izworska – Jelizariewa wystawiali swoje najlepsze spektakle z Operą Białoruską, z inscenizacją Siergieja Nikołajewa, Jewgienija Chemodurowa, Jewgienija Łysika i Ernsta Heidebrechta. KILKA ZDAŃ O BORODINIE Rok 1890 – w Teatrze Maryjskim w Petersburgu odbyła się prapremiera opery Aleksandra Borodina „Kniaź Igor”. Przyniosła ona wielki sukces Borodinowi, niestety już pośmiertny. Kompozytor zmarł trzy lata przed wystawieniem opery. Fragmenty opery, które pozostawił w szkicach do ostatecznego kształtu – przede wszystkim instrumentacyjnego doprowadzili jego przyjaciele kompozytorzy – Aleksander Głazunow i Mikołaj Rimski – Korsakow. A. Głazunow zinstrumentował także uwerturę do „Kniazia Igora”, którą kiedyś Borodin przegrywał mu na fortepianie. Pomysł libretta, które sam napisał, poddał mu w 1869 r. pisarz i krytyk muzyczny Włodzimierz Stasow. Przedstawione dzieło odniosło na premierze sukces i weszło później na stałe do repertuaru teatrów operowych świata. Ogromną popularność zyskały sobie szczególnie „Tańce Połowieckie” z II aktu, których melodia wykorzystana została w światowym przeboju – dziś już klasycznej muzyki rozrywkowej – „Stranger in Paradise”. „Kniaź Igor” należy do gatunku wielkiej opery historycznej. W treść muzyczną Borodin wtopił intonacje rosyjskiej muzyki ludowej i starocerkiewnej, unikając jednak cytatów. W mistrzowski sposób muzycznymi środkami oddane jest przeciwstawienie świata dawnej Rusi i egzotycznego świata Wschodu na przykładzie plemienia Połowców. Do najświetniejszych fragmentów opery należą wielkie sceny zbiorowe, potężne chóry „Tańce Połowieckie”. Zachwycają również solowe arie Kończakówny, Igora i Kończaka z II aktu. Urodzony w 1833 r. Borodin był jako kompozytor niemal samoukiem. Z zawodu był chemikiem i lekarzem. Dopiero w 1862 r. po spotkaniu z Milim Bałakiriewem, uświadomił sobie, że jego powołaniem jest muzyka. Poza „Kniaziem Igorem” światowe uznanie zyskała sobie jego II Symfonia zwana „Bohaterską” oraz poemat symfoniczny „W stepach Azji Środkowej”.